Fallarınız sürekli doğru mu çıkıyor? Gerçekten insanlar sizin geçmişinizi bilebilir mi veya geleceğinizi görebilir mi? Cevap: Hayır. Bu durumun bir açıklaması var: Barnum Etkisi
Daha önce mutlaka dikkatinizi çekmiştir; baktırdığınız çoğu falda, fal bakan kişinin söylediği en az 1-2 şey mutlaka size uyuyor olur genelde. Birkaç doğru şey duyunca da hemen devamını anlatmasını isteriz, bu söylenen birkaç doğru şey bizim için dev bir motivasyon kaynağı olur.
İşte bu durum yıllar önce Barnum Etkisi olarak açıklanmış.
Genel ifadeyle, özellikle gurur okşayıcı olanları, doğru kişisel tanımlama olarak kabul etme eğilimi.
Bireylerin, özellikle kendileri için hazırlanmış gibi görünen ama aslında büyük çoğunluktaki insanlara uyacak kadar genel ve belirsiz kişilik betimlemelerine yüksek puan verme eğilimlerini anlatan bir gözlemdir.
- Başkalarının sizden hoşlanıp size hayran olmasına fazlasıyla ihtiyaç duyuyorsunuz.
- Kendinizi eleştirmeye eğimlisiniz.
- Avantaja çevirmediğiniz ve henüz kullanılmamış hatırı sayılır bir kapasiteniz var.
- Dıştan disiplinli ve özdenetimli görünseniz de içten kaygılı ve güvensizsiniz.
- Zaman zaman doğru kararı alıp almadığınız ya da doğru olanı yapıp yapmadığınız konusunda ciddi şüphelere kapılıyorsunuz.
- Bağımsız bir düşünür olmaktan gurur duyuyorsunuz ve tatmin edici kanıt olmadıkça başkalarının ifadelerini kabul etmiyorsunuz.
- Kimi zaman dışadönük, sokulgan ve sosyalsiniz, kimi zamansa içedönük, temkinli ve mesafeli.
- Gerçekten dostum diyebileceğiniz ve her şeyinizi çekinmeden anlatabileceğiniz insan sayısı 2-3 taneyi geçmez.
- Kişiliğinizin bazı zayıf yönleri var ama genelde olumlu yönleriniz sayesinde bunları kolaylıkla telafi etmeyi başarıyorsunuz.
- İnsanlara çok güvendiğiniz için kazbediyorsunuz.
Kısacası yukarıda olan durumlar herkesin hissedebileceği durumlar olabilir.
Bilim insanları, bu etki sayesinde medyumlara ve falcılara inandığımızı düşünüyor. Etki ilk olarak 1949’da ABD’li psikolog Bertram Forer tarafından yapılan bir deneyle ortaya kondu.
Forer, üniversite öğrencilerine sözde daha önceden girdikleri bir sınavı temel alarak geliştirilmiş bir kişilik profili verdi. Profiller aslında astroloji kitaplarından alınmış ifadelerden oluşturulmuştu ve deneklerin tümüne aynı liste verilmişti.
Deneklere, ‘Verilen tanımlanan kişiliğinizin temel özelliklerini ne derece yansıttığını sıfırla beş arası puanlandırın.” dendi. Deneklerden beş üzerinden dördü aşan bir ortalama sonuç elde edildi. Kişilik psikologları zaman zaman bilim dallarının zaten sarsıntılı olan inandırıcılığını baltalama tehdidi oluşturduğu için bu fenomenden endişe ederler.
Bütün bu iyi niyetli çabaların iki temel sebebi vardır. Birincisi, hayallerin peşinden gidilir ve kuvvetle istenirse bunları gerçekleştirmenin mümkün olduğu yanılgısıdır. İkincisi, bu kişiler bilgi, beceri ve yetenek arasındaki farkı bilmezler. Bunlar arasındaki farkı yukarıda yazdığımız açıklıkta bilmeseler bile, duyarlı anne-babalar, çocuklarını kendi hayallerindeki mükemmel(ideal) çocuğa dönüştürmeye çalışmazlar. Onları oldukları gibi kabul eder ve ilgi duydukları alanda gelişimlerini desteklerler.
Bunları bir arada düşündüğünüzde, “falcıların”, “psişiklerin” ve “astrologların” insanların yüzüne baka baka nasıl yalan söyledikleri daha da netleşmektedir.
0 Comments