Marimo (yosun topu) Neden Yuvarlaktir ve Merak Edilen Diger Sorular

Marimo nedir?

Marimo (Japonca Mari zıplayan oyun topu,  Mo ise suda büyüyen bitkiler için kullanılan bir terim) (İng. Cladophora ball, Lake ball veya Moss Balls) bizdeki adıyla Yosun Topu, muhtemelen bakımı en kolay ve izlemesi en keyifli canlılar arasında.  Marimo, yosun topu olarak anılmasına karşın bir yosun değil, bir alg türü.  (Alg ne ola ki derseniz: algler bitkilerle hiç alakası olmayan, buna karşın fotosentez yapabilen çok geniş bir cografi dağılımda yaşayan, kendi besinini üretebilen, kökleri ve yaprakları olmayan ve yosunlara kıyasla daha ilkel olan sucul bir canlı türü.)

Marimo bakımı

Marimonun bakımı oldukça kolay. Bir fanus ya da küçük bir akvaryum ve dinlendirilmiş (klor uçsun diye) musluk suyundan başka hiç bir şeye ihtiyacınız yok. Bu elbette Marimonuzu bir köşede unutacağınız anlamına gelmiyor. Suyun her hafta değişmesi gerekiyor. Doğada dalga faktörü Marimolar için çok önemli olduğundan Marimoyu ara sıra musluğun altında hafifçe yıkamanız ve sıkmanız, şeklini kaybetmemesi için avcunuzda hafifçe yuvarlamanız gerekli. Ayrıca sürekli aynı tarafın altta kalmaması için zaman zaman yönünü değiştirmekte de fayda var.  Marimo için temiz su önemli olduğundan yıkamayı ve suyunu değiştirmeyi ihmal ettiğinizde rengi kahverengiye dönerek fotosentez yapmayı bırakacak ve çeşitli kötü alglerin saldırısına uğrayacaktır.

Marimo, sıcağı sevmiyor bu yüzden suyun serin olması önemli. Eğer yazın su fazla ısınırsa Marimo’yu çekinmeden bir süreliğine buzdolabına koyabilirsiniz (Bu canlıların İzlanda’da yaşadığını unutmayın). Doğrudan güneş ışığı ise Marimo için ölümcül olacaktır.

Marimolar neden yuvarlak?

Marimo daha önceden bildiğiniz gibi Japonca Mari “zıplayan oyun topu” –  Mo “suda büyüyen bitki” kelimelerinden oluşturulmuş bir bileşik isim. Genelde ilk kez Marimo gören insanların sorduğu ilk soru da bu top gibi şekli nasıl aldıkları. Bu soru sadece Marimo bakıcılarının değil, doğa bilimcilerinin de ilgisini çok çekiyor çünkü bu türden alışılmadık davranışlar (biz insanlar için) bize canlıların evrimi ve seçilim hakkında faydalı bilgiler sunabiliyor.

Marimonun yapısı

Marimolar üç formda bulunuyorlar ve bu üç formu sadece doğada değil akvaryumda da sergiliyorlar. Bu üç formun hepsi esasen tek bir canlı türü (A. linnaei). Marimonun aldığı formlar aşağıdaki gibi:

1. Küresel (Marimoların küresel şekli muazzam oranlara ulaşabilir. Boyutları büyüdüklerinde küresellikleri daha da kusursuz hale gelir.)
2. Litofit ( kayaların, kumun ya da diğer nesnelerin üzerinde büyüyen demek)
3. Serbest dolaşan lifler şeklinde.

Serbest dolaşan lifler hem kayaların üzerindeki halımsı yüzeyleri hem de küresel şekildeki Marimoları oluşturabiliyor. (Akvaryumdaki ya da kavanozunuzdaki bu lifleri sabırla elinizle yuvarlayıp yapay olarak minik Marimolardan siz de elde edebilirsiniz)

10 cm’den büyük top şeklindeki Marimoların merkezinde bir oyuk bulunuyor. Bunun nedeni fotosentezin gerçekleşebilmesi için alg in yüzeyden en fazla 5 cm kalınlığında olması çünkü ışık daha aşağıya ulaşamıyor. 

Küresel şekildeki bu toplanmalar göl dibindeki koloniler halinde gerçekleşiyor. Gözlemler zaman zaman küçük Marimolardan oluşan çok fazla sayıda üst üste binmiş katmanların 50 cm derinliğine kadar (yani üst üste binmiş Marimoların toplam kalınlıkları) ulaşabildiğini söylüyor.

Bir savunma mekanizması olarak zıplayan top

Artık Marimonuzun yuvarlak olmasının nedenlerini bildiğinize göre rahat bir uyku uyuyabilir ya da bu bilgilerle arkadaşlarınıza hava atabilirsiniz. Marimolarla ilgili bundan sonraki yazı Japonya’daki Marimo festivali hakkında (evet var böyle bir şey) olacak.

Liflerin neden küresel bir şekil aldığına dair çeşitli görüşler var. Bilim insanları küresel bir şekilde olmanın farklı faydalarının bulunabileceğini söylüyor. Öncelikle küresel formun alg yiyen balıklara karşı bir savunma sağlayabileceğine dair bir görüş var. (alttaki resim – şekil A) Düşünecek olursanız serbest dolaşımdaki liflerin yenilmesi balıklar için daha kolaydır. Ama Marimoların Akan ve Myvatn Gölü’ndeki balıklar tarafından ciddi bir hasara uğramadığı da başka bir gerçek. Diğer bir görüş küresel şeklin kolonin sahile sürüklenmessi sonucunda suya geri dönüşünü kolaylaştıracağını söylüyor. Yani Marimolar yanlışlıkla kumsala sürüklenirlerse pıtır pıtır yine suya dönebilirler yuvarlanarak (şekil B). Küresel form ayrıca yüzeyde biriken tortuların temizlenmesi için de büyük kolaylık sağlıyor. Böylece dalgalarla dönen Marimonun tüm yüzeyi fotosentez yapabiliyor (şekil C). (Bu nedenle siz de Marimonuzun çok uzun süre aynı yönde durmasına engel olmalısınız) Son olarak ise küresel formlar şeklideki toplanmaların, halı şeklinde yüzeydeki toplanmalara nazaran, aşırı sınırlı çevre şartlarında, marimoların biyokütlelerini arttırmak için kullandıkları bir strateji olduğu düşünülüyor. Nüfus açısından küresel Marimolar düz Marimolardan çok çok daha fazla. (şekil D).

Üst üste yığılmalar nedeniyle diğerlerinin altında karanlıkta kalan Marimolar ışığa ulaşabilir ve hayatta kalabilirler. Bunun iki nedeni var: Birincisi Marimolar fotosentez nedeniyle üretilen oksijen baloncukları sayesinde suda tümüyle batmazlar. Zaman zaman yüzeye çıktıkları görülür. Diğeri ise sudaki dalgalanma kendi etraflarında dönmelerine neden olur. Doğada küre şeklindeki toplanmaların fotosenteze daha müsait olan sürekli dalgaların olduğu sığ ortamlarda gerçekleştiği gözlemlenmiş. Bu şekilde Marimolar sürekli olarak dönerek pozisyonlarını değiştiriyorlar. Böylece hepsi ışıktan eşit bir biçimde yararlanabiliyor.

Sıkça Sorulan Sorular:

-Marimoyu içme suyuna koyabilir miyim?

– Musluk suyu bir takım mineraller açısından daha zengindir, bu nedenle içme suyu yerine bir gün dinlendirilmiş musluk suyu kullanın.

-Marimo suya batmıyor?

-Elinizle hafifçe sıkın, batacaktır.

Marimonun büyüme hızı nasıldır?

-Yılda yarım santim kadar büyürler.

-Marimo en çok ne kadar büyür?

-Marimolar 40 cm’e ulaşabilir.

-Marimo ne kadar yaşar?

-İyi bakarsanız torunlarınızı eskiteceğine şüpheniz olmasın.

-Marimoyu balık akvaryumuma koyabilir miyim? 

Balığınızın cinsine bağlı. Eğer bitki yiyen bir balığınız varsa Marimoyu da yiyecektir. Japon balıkları Marimonuzu büyük bir iştahla yiyecektir. Marimoyu yemeyen küçük balıklar içinse akvaryumun ısısı Marimo için problem oluşturabilir. Diğer bir problem ise balık akvaryumunuzun çok temiz olmamasıdır, zira balıklar ortamı çok pisletir. Temiz bir akvaryumda serin suda yaşayan ve bitki yemeyen bir balık ile Marimonuz belki arkadaş olabilir.

-Marimo nasıl çoğaltılır?

-Marimoyu normalde belirli bir dalga sistemine sahip akvaryumlarda ve göllerde çoğaltılır. Evde Marimoyu ikiye bölerek ve sürekli yuvarlayarak çoğaltabilirsiniz ama hem zahmet isteyen hem de riskli bir işlemdir. Marimoyu öldürebilirsiniz. Tavsiye etmem.

-Marimomun rengi kahverengi oldu ne yapmalıyım? 

-Bu yazıda belirttiğim gibi bakmadığınıza ve Marimonuzun hasta olduğuna işarettir. Marimoyu önce yıkayın ve suyuna az tuz ekleyin. Eğer rengi çok soluksa doğrudan güneş ışığı altında bırakmış olabilirsiniz.

-Marimo suyun dışında ne kadar yaşar?

– Nemini kaybedene kadar. Kurursa ölür.

-Marimomu çok seviyorum onu mutlu etmek için daha çok ne yapabilirim?

– Onu daha geniş bir alana alın. Akvaryuma baloncuk çıkararak oksijen veren ucuz havalandırıcılardan bağlayın. Suyun hareketli olması da Marimoyu mutlu eder.